Wet verplichte ggz

• Actuele cijfers
• Lijst van vormen van verplichte zorg
• Wet bij verplichte zorg
• Standpunt MIND
• Acties MIND
• Actuele werkgroepen en samenwerkingsverbanden rond wvggz
• Politieke tijdlijn
• Meer informatie

Gewoonlijk kies je zelf de zorg die je nodig hebt. Toch zijn er situaties waarin je verplichte zorg krijgt opgelegd. Heftig als dit jou of je naaste overkomt. Dit mag ook niet zomaar. Hieronder legt MIND uit wat de Wet verplichte ggz inhoudt en op welke manier MIND opkomt voor de belangen van cliënten en hun naasten, zoals onder andere: ‘zo min mogelijk dwang en zoveel mogelijk behoud van eigen regie’.

Nog steeds is het aantal toepassingen van verplichte zorg heel hoog. De ketenmonitor Wvggz laat zien dat in 2023 ongeveer 24.000 keer een procedure gestart is om tot verplichte zorg te komen: 8.715 keer een crisismaatregel, 15.239 keer een zorgmachtiging. Een zeer hoog aantal voor een ontwikkeld land als Nederland. 

Uit de rapportage van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) (oktober 2024) blijkt het aantal mensen en uren in separatie in de ggz is toegenomen in 2023. En dat niet alleen, het totale aantal toepassingen van dwang in de ggz neemt toe. Lees onze reactie in het artikel MIND geschokt door toegenomen separaties in de ggz.

Verplichte zorg betekent dat een behandelaar een persoon onder dwang behandelt. Voorbeelden van verplichte zorg zijn: dat iemand medicatie moet gebruiken, moet meedoen aan een behandeling of op een bepaalde manier in vrijheden wordt beperkt. In Nederland is dit geregeld bij wet: De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). 
De Wvggz geldt voor mensen waarbij psychische klachten een ernstig gevaar zijn voor zichzelf of anderen. Verplichte zorg is voor iedereen heel ingrijpend en wordt als laatste redmiddel ingezet. De Wvggz heeft meerdere manieren opgenomen om dwang zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een kort filmpje gemaakt met uitleg over de wet:

De Wet verplichte ggz en de Wet zorg en dwang (Wzd) zijn in 2020 voortgekomen uit de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet BOPZ).

Ons hoofddoel is het terugdringen van verplichte zorg en bewaken van de rechtspositie van de cliënt (betrokkene). MIND wil het aantal gedwongen separaties/eenzame opsluiting terugdringen naar 0. MIND wil dat de cijfers hierover openbaar worden gemaakt, om zo de transparantie te bevorderen. We blijven de uitvoering van de Wvggz actief monitoren en brengen verbeteringen in bij de ketenpartners. Denk aan het versterken van inzet instrumenten als crisiskaart, zorgkaart, zorgplan, eigen plan van aanpak.

MIND heeft zich vanaf het begin ingespannen voor de belangenbehartiging van cliënten, familie en naasten bij de ontwikkeling en implementatie van de Wvggz. We zetten ons in voor:
• de verbetering van de rechtspositie van de cliënt, 
• het voorkomen van verplichte zorg,
• voor een grotere rol voor naasten/familie in het behandeltraject. 

Lees ons position paper Stop eenzame opsluiting in de ggz.

Petitie
MIND is een petitie gestart om de politiek op te roepen om eenzame opsluiting in de ggz te stoppen. De petitie werd op 13 mei 2025 aangeboden aan leden van de Tweede Kamer.  

Dialoog met het werkveld
MIND organiseert dit jaar een campagnetour langs ggz-instellingen. Dit doen we om professionals en instellingen te inspireren om dwang in de zorg te verminderen. En om nauwer met elkaar samen te werken aan oplossingen waardoor eenzame opsluiting in de ggz stopt. 

• Op 27 maart bezocht MIND GGZ Noord-Holland-Noord. Nieuwsbericht: Start campagnetour Stop Eenzame Opsluiting in de ggz
• Op 3 juni waren we op bezoek bij GGZE (Eindhoven). Nieuwsbericht: GGzE en MIND zetten samen stappen tegen eenzame opsluiting 
• In de 2e helft van 2025 bezoeken we nog twee instellingen. 

Lees het verhaal van verpleegkundig specialist Marlies over haar ervaringen met separeren en hoe het anders kan.

Internetconsultatie wetgeving 
Van 21 maart tot 26 mei 2025 vond de internetconsultatie plaats over de aanpassing van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Namens onze achterban (cliënten- en naasten) bracht MIND in dat eenzame opsluiting zonder contact met hulpverleners onacceptabel is.  

Congres Voorkomen verplichte zorg 2025
Met het thema 'liefdevolle zorg' was MIND op 12 juni prominent aanwezig op het congres Voorkomen verplichte zorg in Haarlem. Lees er alles over in de terugblik. 

Coalitie Voorkomen verplichte zorg 
In de coalitie Voorkomen verplichte zorg werken organisaties met elkaar aan het verminderen van verplichte zorg. De coalitie wordt gevormd door MIND, Stichting HIC/ART, F-ACT Nederland, de Nederlandse ggz (Waardenetwerk zorg en veiligheid), Platform IHT, V&VN, NVvP, CCAF en Akwa GGZ (GGZ netwerken).
MIND maakt ook deel uit van de commissie die het jaarlijks congres Voorkomen verplichte zorg organiseert. Tijdens het congres 2024 gaven leden van de 'MIND Werkgroep dwang en drang’, een workshop met 100 deelnemers over het uitbannen van separatie in de ggz. Lees meer hierover in het nieuwsbericht: Terugblik op congres ‘Voorkomen van verplichte zorg’.

Voor de opening van het congres in 2023 heeft Daisy Veenstra, psycholoog en liedjesschrijver, een rap gemaakt:

MIND werkgroep Dwang en drang 
Cliënten en naasten vanuit de MIND achterban zijn klankbord: zij denken en werken mee in het voor elkaar krijgen van een betere rechtspositie van cliënten en naasten in Wvggz en alle projecten daaromheen, zoals Projectplan Eigen regie (start 2024) o.l.v. projectleider MIND i.s.m. Stichting PVP (Patiëntenvertrouwenspersonen in de ggz).

Lees het interview met Hans Mollen, van cliëntenraad GGZ Eindhoven (GGzE), lid van de MIND Kamer cliëntenraden en de MIND werkgroep Dwang en drang.

Stuurgroep Optimalisering Uitvoering (OU)
Deelnemende partners zijn ministerie van VWS, ministerie van J&V, dNggz, NVvP, VPAN, Politie, OM, Rechtspraak, VNG, Stichting PVP, LS FVP en MIND.  

Ketencoördinatieteam Wvggz (KCT) - 2020 tot en met 2022
Het doel van het Ketencoördinatieteam (KCT) was het monitoren van de uitvoering van de Wvggz. Daarnaast ondersteunde het KCT de ketenpartners bij het optimaliseren van de uitvoerbaarheid van de Wvggz en het ontwikkelen van informatieproducten. MIND was als lid o.a. trekker van informatieproducten voor cliënten en hun naasten, zoals Eigen plan van aanpak, cliëntenfolders, etc. 
Overige informatieproducten van voormalig KCT zijn te vinden op www.dwangindezorg.nl.

De politieke tijdlijn voor de Wvggz en Wzd is als volgt:

• Eind 2025: advies van Raad van Staten op voorgestelde wetswijzigingen waarna de wetgeving langs de 2^e en 1^e kamer gaat.  
• 13 mei 2025: overhandiging van MIND-petitie Stop eenzame opsluiting in de ggz aan leden van de 2^e kamer.  
• Brief aan VWS van MIND over standpunt eenzame opsluiting in de ggz (punt 4) ten behoeve van debat op 15 april over de GGZ en Suïcidepreventie.
• 21 maart tot 26 mei 2025: internetconsultatie over de aanpassing van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Namens onze achterban (cliënten- en naasten) brengt MIND in dat eenzame opsluiting zonder contact met hulpverleners onacceptabel is.  
• 22 mei 2023: Beantwoording minister Helder op de Kamervragen: Antwoorden op Kamervragen over wetsevaluatie Wvggz en Wzd
• 4 april 2023: Reactie MIND op beleidsreactie minister aan schriftelijk overleg vaste Kamercommissie VWS: Rechtsbescherming voor ggz-patiënten met gedwongen zorg moet beter
• 23 maart 2023: Beleidsreactie minister: Kamerbrief over beleidsreactie evaluatie van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten

Deze pagina wordt continu aangevuld op basis van nieuwe ontwikkelingen. In geval van vragen kun je terecht bij MIND Beleidsadviseur Danielle Budel: danielle.budel@wijzijnmind.nl.