Positie van mensen met een beperking of kwetsbaarheid gaat achteruit ondanks VN-Verdrag Handicap

Het gaat niet goed met het uitvoeren van het VN-verdrag Handicap in Nederland. Dat is te lezen in de schaduwrapportage van de Alliantie VN-verdrag Handicap, die vandaag wordt gepresenteerd tijdens het congres Gelijk=Gelijk in de Jaarbeurs in Utrecht. Op veel gebieden is de positie van mensen met een beperking verslechterd sinds de invoering in 2016. De werkloosheid stijgt, armoede neemt toe, wachtlijsten in het speciaal onderwijs groeien en er zijn meer gedwongen behandelingen en opnames. Ook is er een tekort aan betaalbare aangepaste woningen. De schaduwrapportage wordt in 2020 aangeboden aan het VN-comité in Genève.
 
Geen gunst, maar mensenrecht
Het VN-verdrag Handicap is niet vrijblijvend. Met het ondertekenen van dit mensenrechtenverdrag in 2016, heeft de Nederlandse overheid zich verplicht om de positie van mensen met een handicap te versterken. Zij moeten toegang hebben tot alle goederen en diensten, gelijk worden behandeld en zoveel mogelijk hun eigen leven kunnen leiden. Daar is stevig overheidsbeleid voor nodig. In plaats daarvan worden sinds de decentralisaties verplichtingen uit het verdrag neergelegd bij gemeenten, zonder duidelijke afspraken over wat er van terecht moet komen. Mensen met een beperking krijgen moeizaam toegang tot zorg en ondersteuning en voelen zich gewantrouwd wanneer zij daar een beroep op doen. De overheid legt vervolgens geen sancties op als mensen met een beperking toch uitgesloten worden. 
 
Meer armoede, meer werkloosheid
De gevolgen van die vrijblijvende aanpak zijn groot. Bijvoorbeeld op het gebied van werk en inkomen. Het aandeel mensen met een beperking dat in 2009 in armoede leefde en risico liep op sociale uitsluiting was 19,5%. Dat aandeel groeide in 2016 naar 24,6%. Ondanks het invoeren van het verdrag is de arbeidsmarktpositie van mensen met een handicap niet verbeterd. De werkloosheid onder mensen met een beperking is tussen 2012 en 2016 toegenomen en is nog steeds meer dan de helft hoger dan bij mensen zonder een beperking. Ook heeft de Participatiewet niet gewerkt. De onzekerheid rondom contracten voor mensen met een beperking is gegroeid en hun inkomenspositie is verslechterd.
 
Rapportage op basis van ervaringen
De schaduwrapportage is gebaseerd op de ervaringen van mensen met een beperking en op bronnenonderzoek. Mensen met een beperking is gevraagd hoe zij hun situatie ervaren drie jaar na ratificatie van het VN-verdrag Handicap. Dat is gedaan in groepsinterviews, via vragenlijsten en met een online Vertelpunt. De schaduwrapportage is een van de drie manieren waarop de uitvoering van het VN-verdrag Handicap wordt bijgehouden door de VN. De Nederlandse Staat rapporteert elke vier jaar aan het in Genève gevestigde VN-comité, net als het College voor de Rechten van de Mens.

Specifieke Aandacht vanuit MIND gevraagd

MIND vraagt specifiek aandacht voor de positie en rechten van mensen met psychische problemen en mensen met een verslavingsprobleem. Het toepassen van dwang en drang in de zorg is in strijd met artikel 15 van het VN-verdrag waarin staat dat mensen vrij gewaard dienen te zijn van foltering en andere wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Het VN-verdrag roept ons allen op om onder meer separeren en fixeren te voorkomen. Helaas blijkt uit rapportage van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd dat separaties in de GGZ onvoldoende afnemen. Ook het voornemen om het gebruik van stroomstootwapens in GGZ-instellingen toe te staan, is in strijd met het genoemde artikel. MIND roept op om het gebruik in GGZ-instellingen te verbieden.
 

 
Contactpersoon bij MIND: Steven Makkink (steven.makkink@wijzijnmind.nl)

1. Oplegger Schaduwrapport VN
2. Schaduwrapport VN
3. Bijlage I – Verslag van raadpleging via het VN-vertelpunt
4. Bijlage II – Achterbanraadpleging NGO-rapportage VN-verdrag Handicap
5. Vereenvoudigde versie 
6. Brief naar Tweede Kamer over voortgang VN-verdrag
7. Brief naar tweede Kamer voor debat over het VN-verdrag

Op landelijk niveau werken de volgende 5 organisaties van mensen met een handicap, beperking of kwetsbaarheid al meerdere jaren intensief samen. Het gaat hierbij om Ieder(In), Coalitie voor Inclusie, LFB, Per Saldo en MIND Landelijk Platform Psychische Gezondheid. Samen vormen zij de Alliantie voor het VN-Verdrag. Eerst richtte de Alliantie zich op het stimuleren van de Overheid om het VN-Verdrag te ratificeren. Vanaf 2016 werkt de Alliantie aan de implementatie van het VN Verdrag samen met het Ministerie van VWS, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, het bedrijfsleven.