MIND-onderzoek naar veerkracht tijdens de pandemie

Corona heeft impact op onze mentale gezondheid, zo blijkt uit eerdere onderzoeken onder het ggz-panel van MIND. Vanaf het begin van de coronacrisis onderzochten we regelmatig de gevolgen van corona en de maatregelen voor psychisch kwetsbare mensen. Zo kregen we inzicht in de gevolgen van de pandemie op psychisch welbevinden, ggz-zorg, informele zorg, (vrijwilligers)werk en sociale contacten. Naast alle negatieve gevolgen, werden ook positieve gevolgen ervaren. Voor nader inzicht hebben we gekeken naar de wijze waarop mensen met psychische kwetsbaarheid omgaan met de pandemie en welke factoren in hun leven de veerkracht versterken of juist ondermijnen. Dit kwalitatieve onderzoek laat zien hoe veerkracht in tijden van crisis gestalte kán krijgen en zelfs kan groeien. Veerkracht tijdens de coronacrisis blijkt onder andere nauw samen te hangen met persoonlijke ontwikkeling, acceptatie van de situatie, verminderde druk en de mate van respect voor elkaar in de samenleving. 

MIND hield eind 2021 met 10 mensen (afkomstig uit het ggz-panel) een diepte-interview en vroeg hen in brede zin naar de gevolgen van corona op hun leven. Ieders situatie en beleving staat op zichzelf. Maar enkele factoren blijken overeen te komen die van invloed zijn op iemands veerkracht. Zo gaf bijna iedereen aan dat de afgelopen twee jaren op een bepaalde manier een leerschool zijn geweest. Maar omdat de crisis zo lang aanhield en mensen zo lang teruggeworpen werden op zichzelf, moesten ze ook leren omgaan met angst en onzekerheid. Veel geïnterviewden hebben toen ervaren dat hun veerkracht groter was dan ze gedacht hadden. Ze ervaren nu meer zingeving dan voor de crisis en sommigen zijn van mening dat corona hun herstelproces heeft versneld.  

Een aantal respondenten geeft aan dat het wegvallen van sociale en maatschappelijke verplichtingen hen geholpen heeft. Ze voelen meer ruimte om aan hun eigen herstel te werken zonder meteen concrete doelen te moeten bereiken. Een les die de geïnterviewden uit de coronacrisis trekken, is dat het leven niet altijd maakbaar is en dat het ruimte geeft als je dat ook accepteert. Juist door te accepteren wordt het makkelijker om met onzekerheid en tegenslagen om te gaan en kun je weer kijken naar wat wel mogelijk is. Sommigen zien hun eigen psychische kwetsbaarheid ook als een voordeel. Eerdere ervaringen met psychische spanningen, onzekerheden, gevoelens van angst hebben hen al geleerd dat het leven niet altijd maakbaar en voorspelbaar is.  

De meeste geïnterviewden zijn allerlei kleine zaken bewuster gaan ervaren en meer gaan waarderen. In hun sociale contacten is kwaliteit boven kwantiteit komen te staan. Gesprekken met naasten, hulpverleners of andere cliënten hielpen hen in het omgaan met de angst voor besmetting. Verder blijkt uit de interviews dat blijvende persoonlijke betrokkenheid van de hulpverlening erg belangrijk is. Grote waardering is er voor hulpverleners die op creatieve manieren geprobeerd hebben om de hulpverlening voort te zetten.  

Zoals alle Nederlanders hebben de geïnterviewden moeten leren leven met de coronamaatregelen. Over de maatregelen zelf uiten de geïnterviewden weinig klachten. Wel vinden zij de voortdurende wisseling van maatregelen moeilijk. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben soms extra behoefte aan zekerheid en structuur. De onduidelijkheid over wat wel en niet mag, levert dan al spanning op.  

Ook binnen de groep geïnterviewden lopen de standpunten over vaccineren en de aanpak van de coronacrisis sterk uiteen. Bijna allen hebben het moeilijk met de toegenomen tegenstellingen rondom corona in de samenleving. De psychische kwetsbaarheid maakt mensen extra gevoelig voor een klimaat van verwijten, wantrouwen en angst. Er is juist behoefte aan meer verdraagzaamheid en onderling begrip. Verschillende geïnterviewden geven aan dat de overheid veel meer aandacht zou moeten geven aan de psychische en sociale gevolgen van de coronacrisis. 

MIND onderzoekt met regelmaat de impact van de coronapandemie op mensen met een psychische kwetsbaarheid. Dit onderzoek naar de veerkracht geeft geen representatief beeld maar is bedoeld om waardevolle inzichten over corona en veerkracht te verzamelen, waarvan zowel psychisch kwetsbare mensen als de omgeving en de samenleving kunnen leren. Tussen 24 november en 20 december 2021 hebben we tien deelnemers van ons ggz-panel geïnterviewd in de leeftijd van 20 tot 65 jaar. De helft van hen is jonger dan 35 jaar. In de onderzoeksperiode namen in Nederland de coronabesmettingen weer toe, vanaf 28 november golden strengere maatregelen en op 19 december volgde een nieuwe lockdown. Spanningen in de samenleving rond vaccinaties en coronamaatregelen waren zicht- en voelbaar.  

Lees hier het volledige verslag over Virus en veerkracht.