Familie en naasten

Psychische aandoeningen raken niet alleen de degene met de aandoening, maar ook naasten: partners, ouders, (volwassen) kinderen, broers, zussen en vrienden. Daarom is het belangrijk om in de zorg voor mensen met een psychische aandoening aandacht te hebben voor deze naasten, met hen samen te werken en waar nodig ze te ondersteunen.

Als familielid of naaste ben jij vaak degene die het beste kan meedenken over het oplossen van problemen waar je familielid of vriend(in) tegenaan loopt. Bovendien kun je in het dagelijks leven vaak veel meer aanwezig zijn dan een behandelaar. Daarom worden familieleden/naasten steeds vaker actief betrokken bij behandeling en herstel. Zo ontstaat er een driehoek – triade – waarbij cliënten, zorgverleners en naasten met elkaar samenwerken – elk met een eigen inbreng en elk vanuit een eigen perspectief.

Samenwerking
Hoe beter cliënten, familie/naasten en zorgverleners met elkaar samenwerken, hoe meer profijt jouw familielid of vriend(in) daar uiteindelijk van heeft. Hierbij kun jij als naaste en mantelzorger samen met degene om wie het gaat inbrengen wat wel of juist niet ‘werkt’. Deze ervaringskennis is net zo essentieel voor een succesvolle behandeling als de wetenschappelijke, professionele kennis van de behandelaar of therapeut.

Ondersteuning
Veel naasten zijn zó gericht op degene in hun omgeving met psychische problemen dat ze weinig oog hebben voor zichzelf. Terwijl dat wel nodig is: familieleden van mensen met een psychische aandoening zijn zwaarder belast dan wie ook. En dus mag je daarin ook ondersteuning verwachten. Van familieleden die al langer met dit bijltje hakken, maar ook van de hulpverlening. Dat is vastgelegd in een kwaliteitsstandaard: de zorgstandaard Naasten: 'Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek'.

Organisaties voor familie en naasten
Vaak voelt het alsof je de enige bent die in jouw omgeving met psychische aandoening te maken heeft. Maar je bent niet de enige. Binnen MIND zijn maar liefst 10 landelijk organisaties actief waarin familie en naasten zich verenigd hebben. Samen helpen ze vele tienduizenden familieleden op hun weg naar lotgenoten, naar informatie en naar de beste zorg. Welke bij je past hangt ervan af waar je precies ondersteuning bij zoekt; elke organisatie heeft zijn eigen specialismes, aanpak en bereik. Een overzicht vind je hier. Ook kun je informatie over activiteiten vinden op: BovenJan.

In de ggz wordt inmiddels overal het belang van ervaringskennis onderkend. De meeste ggz-instellingen hebben familiebeleid, waarin staat hoe de familie en naasten worden betrokken bij de behandeling. Bij de praktische uitwerking van het familiebeleid is de Familieraad aan zet: die ziet toe op de concrete vormgeving van het familiebeleid – en geeft hierover adviezen binnen de instelling. Familieraden hebben zich binnen MIND verenigd in de Kamer Familieraden. 

De Familievertrouwenspersoon (FVP) biedt individuele ondersteuning. Je kunt bijvoorbeeld bij de FVP aankloppen wanneer je niet tevreden bent over de bejegening van hulpverleners of over de manier waarop ze jou als naaste betrekken bij de zorg. Meer informatie over de familievertrouwenspersoon vind je op de website van Landelijke Stichting Familievertrouwenspersonen.

Jouw betrokkenheid als naaste heeft verschillende voordelen. Je familielid of vriend(in) kan op je terugvallen (ook buiten kantooruren, afhankelijk van gemaakte afspraken) en de zorgverlener kan tijdens de behandeling en het herstelproces een beroep doen op jou en jouw ervaringskennis.

We steunen jou hierbij, zodat je als familielid/naaste steun kunt bieden – en dat zonder er zelf aan onderdoor te gaan. Je kunt je verhaal en ervaringen kwijt, bijvoorbeeld bij Nationale Zorgnummer.

Wil je juist ervaringen delen met anderen die in een vergelijkbare situatie zitten of zoek je advies of hulp, informeer dan bij een van de familieorganisaties of de familieraad. Bekijk de MIND Atlas voor een organisatie bij jou in de buurt.

Familie-ervaringsdeskundige
In een aantal ggz-organisaties zijn familie-ervaringsdeskundigen (FED) werkzaam. Dit zijn familie/naasten die door scholing hebben geleerd om de eigen ervaringen in te zetten om anderen te ondersteunen. Deze ondersteuning bestaat uit het bieden van een luisterend oor en ondersteuning om de balans tussen het zorgen voor de cliënt en het eigen leven van familie/naasten te herstellen. 

Soms werken er ook FED’s in het sociaal domein bijvoorbeeld via mantelzorgsteunpunten en bij zelfregie initiatieven:

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning van jou als mantelzorger. Kijk voor meer informatie op de website van MantelzorgNL. Er is geen landelijk overzicht van steunpunten mantelzorg. Aan je gemeente kun je vragen of er een steunpunt mantelzorg is. Een overzicht van de zelfregie initiatieven vind je op de MIND Atlas. Daar kun je vragen of zij bij hen ook familie ervaringsdeskundigen of familie coaches actief zijn.

• Familieraden en de kamer familieraden 
• Handleiding Familiebeleid
• Bijlagen bij Handleiding Familiebeleid
• Samenvatting uitvraag familie- en naastenondersteuning bij zelfregie- en herstelinitiatieven
• Artikel Peersupport voor naasten bij zelfregiecentra (door Joke van der Meulen)

Heb je vragen over dit onderwerp? Mail naar info@wijzijnmind.nl